بررسی وضعیت فعلی پشه خاکیها در کانون لیشمانیوز احشایی شهرستان کلیبر استان آذربایجان شرقی

در طی سالهای اخیر تعداد موارد گزارش شده از بیماران لیشمانیوز احشایی (کالاآزار) در شهرستان کلیبر استان آذربایجان شرقی سیر صعودی داشته و بنظر می رسد که منطقه فوق یکی دیگر از کانونهای اندمیک این بیماری باشد. با توجه به اینکه پشه خاکیها ناقلین عامل این بیماری هستند و آگاهی از وضعیت آنها سهم اساسی در کنترل بیماری می تواند داشته باشد بنابراین، این مطالعه با اهداف تعیین فون، فعالیت فصلی، ترکیب گونه ای و نسبت جنسی پشه خاکیها و همچنین تشریح آنها از نظر آلودگی به لپتوموناد، تعیین سن، بررسی اندکس خونخواری (host preference) و مقایسه روشهای مختلف صید پشه خاکیهای کانون لیشمانیوز احشایی شهرستان مذکور، در طی ماههای خرداد تا مهر 1377 بعمل آمد که در جمع آوری پشه خاکیها از تله های چسبان و نورانی و آسپیراتور استفاده گردید. در طول فعالیت فصلی 762 پشه خاکی صید گردید و مشخص شد که فعالیت پشه خاکیها از خردادماه شروع و در اوایل مهرماه به پایان می رسد و دارای یک پیک در مردادماه می باشند. برای تعیین فون و انبوهی پشه خاکیها 6 روستا انتخاب و در طول فعالیت این حشرات 652 پشه خاکی جمع آوری و تعیین هویت گردید. از پشه خاکیهای صید شده 13 گونه از جنس فلبوتوموس شامل ف . پرفیلیوی (30/37 درصد)، ف . کاندلاکی (0/46 درصد)، ف . ماژور (0/61 درصد)، ف . توبی (1/07 درصد)، ف . ونیونی (0/15 درصد)، ف . الکساندری (5/31 درصد)، ف . سرژنتی (7/76 درصد)، ف . پاپاتاسی (1/07 درصد)، ف . انصاری (0/15 درصد)، ف . لونجیداکتوس (0/77 درصد)، ف . هالپنسیس (0/77 درصد)، ف . بالکانیکوس (0/46 درصد)، ف . برویس (0/31 درصد) و 4 گونه از جنس سرژنتومیا شامل سرژنتومیا دنتاتا (34/51 درصد)، س . سینتونی (12/2 درصد)، س . پاولوکسی (7/36 درصد) و س . اسکوامی پلوریس (0/15 درصد) بودند. مطالعه ترکیب گونه ای و نسبت جنسی پشه خاکیها نشان داد که نرهای فلبوتوموس پرفیلوی (66/54 درصد) و ماده های دنتاتا (71/23 درصد) غالب بوده، بطوریکه در جنس فلبوتوبوس نسبت جنسی 2/42 و در جنس سرژنتومیا 0/52 و در کل پشه خاکیهای منطقه 1/16 می باشد. نتایج اندکس خونخواری پشه خاکیها به روش تست eliza با آنتی سرمهای انسان و سگ نشان داد که گونه فلبوتوموس پرفیلیوی (24/07 درصد) از خون انسان، (3/70 درصد) از سگ و (72/23 درصد) از سایر میزبانها خونخواری کردند که حاکی از تمایل خیلی زیاد این پشه خاکی به خون انسان می باشد. نتایج مقایسه روشهای مختلف صید پشه خاکی توسط تله نورانی و تله های چسبان نشان می دهد که 68/57 درصد فلبوتوموس پرفیلیوی و بقیه شامل ف . سرژنتی (8/57 درصد)، سرژنتومیا دنتاتا (17/14 درصد) و سرژنتومیا سینتونی (5/71 درصد) می باشند. ارزیابی نتایج با تست کای اسکویر با احتمال 95 درصد نشان می دهد گونه فلبوتوموس پرفیلیوی توسط تله های نورانی بیشتر از تله های چسبان صید می گردد. از مجموعه 51 عدد پشه خاکی تشریح شده 38 عدد فلبوتوموس پرفیلیوی، 6 عدد فلبوتوموس سرژنتی و یک عدد سرژنتومیا دنتاتا بودند که در هیچ یک از آنها آلودگی به لپیتوموناد مشاهده نگردید. همزمان با تشریح پشه خاکیها، تعیین سن جمعیت بعمل آمد و از 38 عدد فلبوتوموس پرفیلیوی (88/37 درصد) پاروس و (11/62 درصد) نولی پاروس بودند و بطور کلی از مجموع پشه خاکیهای تشریح شده (88/24 درصد) پاروس و (11/76 درصد) نولی پاروس بودند.